Potoak litro-erdikoak izaten dira. Azukre eta bizigarri betekadak. Lehenaz askotan hitz egin dugu. Kaloria hutsak dira. Kontsumituenak, 55-75g dituzte: kola freskagarri baten bikoitza, eta heldu batek gehienez kontsumitu beharreko hirukoitza dute. Kafeinaz gutxiago hitz egin dugu. Ez du energiarik ematen, adrenalina handitzen du baizik. Buruko denbora erreakzioa eta kontzentrazioak hobetzen ditu, bai, gutxi gorabehera ordubete. Aldiz, 80-200mg-ak (gutxienez) kolpe sendoa dira bihotzerako: hiruzpalau kafe edo kola freskagarri baliokide. Takikardiak, arnas gaitzak, presio arteriala handitu eta deshidratazioa ditu ondorio. Baina efektua ez da hor amaitzen. Hurrengo orduetan, azukre gehiegikeria lehertzen da: ironikoki, energia-maila gutxitu eta nekea handitzen du. Eta drogak bezala, ohiko kontsumoak abstinentzia-sindromea eragiten du: buruko mina, suminkortasuna, esaterako. Askok taurina daukate. Gure organismoak sortzen duen substantzia da. Nahiz eta, prozesu biologiko ugarietan inplikatuta egon, ez du kirol errendimendua hobetzen (EFSAk argituta). L-karnitina-k ustez gantz erretzea azkartzen du, baina 500-600 kilokaloria edan berri dituzu! Zasca! Boom. B bitamina dauka, egundoko dosian. Hasiera batean onuragarria dirudi baina hainbat potoak edaten dituenak, gibelarako arriskutsuan bilakatzen du. Eta hogeita piko osagaien artean, sendabelarrakizaten ohi dute: ginkgo biloba, ginsenga, guarana...

Boom-a 80ko hamarkadan izan zuten. Europar Batasuneko indarreko legeriak oso lasaia denez, ekimen batzuk daude eredu. Suedian, botiketan saltzen dira. Erresuma Batuan, Jaimie Oliver sukaldariaren kanpainari erantzuna emanez, ekimena supermerkatuetatik agertu da: 16 urtetik beherako gazteei ez dira salduko. Ipar Euskal Herrian tabakoa eta alkohola bezala zerga berezia dute, kontsumoa kontrolatzeko asmoz; Hegoaldean, berriz, ez dute araudirik edo mugarik salmentarako. Oraindik, negozioa handituz doa. Europako helduen % 30ek, gazteen % 68k eta umeen % 18k egunerokotasunean hartzen ditu. Adibidez, gazteen %12k zazpi litro hilabetero; batez ere, kirola jardueran eta parrandan alkoholarekin nahasita —WTF—. Gauzatxo bat esango dizut soilik. Alkohola eta edari energetikoaren artean sortutako edabea, mozkorraren efektuak eta sentsazioak kamuflatzen dituzte. Esna-mozkorra efektua deritzaio.

Freskagarri energetikoen ohiko praktika, errendimendu akademikoa gutxitu eta osasun kalterako da. Loezinak eta autoestimu baxua izatera bultzatu; asmak zaildu; eta mendetasunak, txantxarrek, gizentasunak eta diabetesak areagotu egiten ditu. Joko arriskutsu eta erakargarriak, muturreko kirolak eta jai-gau amaiezinak iragartzen badituzte ere; ez zaitezen nahas, ez dira kirol-edariak. Indartzaileak? Endorfina-maila handituz, neke pertzepzioa gutxitu eta minarekiko tolerantzia ematen dute. Hau da, zure gorputzaren babes-mekanismoak geldiarazten ditu, “hegoak ematen dizkizu”, lesioak saihestu gabe. Zasca! Running-aren ondoren, izerdian galdutako ura eta gatz mineralak berreskuratu behar dituzu, bereiziki. Smart edariak, hobeto esanda, deshidratatzen dute gorputzaren kalterako. Zasca! Boom. Legeak argi uzten du, ezaugarri osasungarririk argudiatzeak debekatuta dutela. Arriskua, zirrara, energia, bizitasuna, adrenalina bultzatzen dituzten arren, ohartu zaitez, potoetan ez du ezertxo jartzen. “Unleast the beast”, “Live what you burn for”… bizimodu desberdina aldarrikatu nahi izatea primeran dago, zure erabaki dago nola bultzatzea. “Can you make it?”. Boom.