Joseba Aurkenerenak ekinozioa zer den azaltzeaz gain, gaiari buruzko kontakizunak plazaratu ditu, hanbat pertsonaiei loturiko istorioak azaldi dizkigu idazleak. Ekinozioan indarra galtzen hasten da eguzkia, eta tximista, ekaitza, herensuge edo suzko sugearekin lotzen zuten. Euskal Herrian, Sugaar edo Sugoi deitzen zitzaion. Erlijio kristauak ordea, mito zaharrak ehortzi eta mito berriekin ordezkatu zuen.